Manon Raats

Communicatieprofessional

Foto bij

Inspiratiereis: tips uit IJsland voor een werkvloer in balans

04/02/2018

IJsland is in alle opzichten het beste land ter wereld voor werkende vrouwen. Waar ons land op de 32e plaats van de ‘Global Gender Gap Index’ bungelt, is IJsland al negen jaar nummer 1. Een groep Nederlandse topvrouwen reisde naar IJsland om ideëen op te doen voor de eigen organisatie. De reis heeft een nieuw initiatief opgeleverd: de ‘IJsland-club’ gaat op zoek naar mannelijke topmanagers die zich sterk willen maken voor een betere balans tussen vrouwen en mannen aan de top.

Van 16 tot 19 januari dompelde de groep zich onder in de IJslandse werkcultuur – en in de Blue Lagoon, een adembenemend mooie heetwaterbron. Tegen een decor van koel blauw en wit en vroeginvallend duister bezoeken ze bedrijven, het parlement en de universiteit van Reykjavik. VNO-NCW’s vrouwennetwerk organiseerde de reis samen met Handelsroute. De IJslandreis inspireerde de deelnemers tot een nieuw initiatief voor een betere balans tussen vrouwen en mannen aan de top: laat topmannen eens het verhaal vertellen aan de andere mannelijke managers.

Mannelijke boegbeelden voor een nieuw geluid

Bedenker van het initiatief is Anja de Vos, regiodirecteur Zuid Nederland bij KPN. “Ik ben gevraagd om binnen KPN een publieke voortrekkersrol te spelen voor de vrouwen aan de top en voor een plan voor betere doorstroming. Daar moest ik even over nadenken. Het thema gaat me aan het hart, maar ik ben niet zo van ‘op de barricaden voor vrouwen’. Dat past niet bij mij en dat label wil ik ook niet.

In mijn omgeving kaart ik al decennia aan hoe weinig vrouwen ik zie aan de top van het bedrijfsleven en de overheid en hoe vrouwen soms worden benaderd. Er zijn genoeg mannelijke collega’s die willen luisteren, maar het lijkt soms of ik Russisch spreek. ‘We hebben al een vrouw’ of ‘We hebben jou toch’ hoor je dan bijvoorbeeld. Dat gesprek moest dus anders.

 Ik heb uiteindelijk ja gezegd, ook om mijn moeders gedachtengoed voort te zetten. Ze moedigde haar dochters aan om te gaan studeren, wat in de jaren 50 niet vanzelfsprekend was! Mijn voortrekkersrol ga ik invullen door topmanagers uit te nodigen om boegbeeld te zijn voor meer balans. Dat idee vond weerklank tijdens de IJslandreis. Op 9 februari komen we met de club bijeen om deze beweging groter te maken dan alleen KPN.”

Foto bij
Boven: De baai van Reykjavik, de hoofdstad van IJsland. Rechts: Anja de Vos samen met Bianca Leemkuil van Rijksdienst voor Ondernemen (RVO) en Manon Raats bij het standbeeld van de eerste vrouwelijke president Vigdís Finnbogadóttir van IJsland. Achttien jaar was ze president. Een rolmodel voor veel vrouwen.
Foto bij

Rolmodellen, maar ook regels basis voor IJslands succes

IJsland is goed op weg naar een werkvloer in balans. Veel vrouwen werken er fulltime en in topposities. De Glazen Plafond-metingen van The Economist (Engelstalig) brengen dat helder in beeld. Dat is bereikt met wetten rondom ouderschapsverlof en gelijk loon en een vrouwenquotum voor topposities. Maar ook met powervrouwen in een voorbeeldrol. Zo was IJsland in 1980 met Vigdís Finnbogadóttir het eerste land met een democratisch gekozen vrouwelijke president. Ze was ongekend populair en regeerde tot 1996, waarmee ze ook de langstzittende vrouwelijk president is. En ze was ook nog eens een alleenstaande moeder.

Het IJslandse vaderschapsverlof ook in Nederland invoeren


Marian van Eck, partner bij advocatenkantoor Liber Dock, heeft grote bewondering voor IJsland. “Het is een samenleving ter grootte van Utrecht die zich heeft opgewerkt tot hub tussen Europa en de VS en tot populaire toeristenbestemming. Die gedrevenheid, dat vind ik prachtig.

In 2000 heeft IJsland een vooruitstrevende ouderschapsverlofregeling ingevoerd: drie maanden voor de moeder, drie maanden voor de vader plus drie maanden naar eigen inzicht te verdelen. Dat zouden we in Nederland ook moeten doen! Negen maanden is misschien een brug te ver, omdat het verlof bij ons nu op vier maanden ligt, maar laten we beginnen bij die zes maanden, drie om drie voor moeders en vaders.  Dan weten werkgevers bij het aannemen van nieuwe mensen dat zowel mannen als vrouwen in de vruchtbare leeftijd er drie maanden tussenuit kunnen gaan.

Uit onderzoek blijkt ook dat IJslandse mannen het verlof inderdaad opnemen en ervan genieten. Vanaf dag één zijn ze zo meer betrokken bij de opvoeding. Dat heeft weer positieve gevolgen voor de taakverdeling in het huishouden, waardoor vrouwen ook makkelijker meer werken daar. Die drie maanden ouderschapsverlof is ook geen carrièrekiller.”

Foto bij
Boven: Vigdís Finnbogadóttir, eerste vrouwelijke presidente van IJsland, in 1980 gekozen, wordt door Koningin Beatrix ontvangen op Rotterdam Airport. Rechts: De huidige premier van IJsland, Katrín Jakobsdóttir, wil inzetten op gendergelijkheid.
Foto bij

Laat je zien en horen als vrouw

Manon: “Ben zichtbaar als vrouw, is de boodschap die ik meeneem uit IJsland. Zeg ja op elke zakelijke kans die voorbij komt. Geef presentaties en als het op stemmen aankomt, kies voor de vrouw. Want vrouwen moeten elkaar steunen, zo simpel is het. Praat niet negatief (zo van ‘heb je gezien wat zij nu weer aan heeft’) over elkaar, ook al ben je het niet altijd met elkaar eens. Houd het zakelijk en maak het niet persoonijk. Kleed je met zelfvertrouwen.

Ik houd zelf wel van het laten zien van je vrouwelijkheid in je kleding. Dat zijn we in Nederland minder gewend. Ik merk dat dit als soms als wat overdreven wordt ervaren. De combinatie van vrouwelijkheid én inhoud zag ik terug bij de IJslandse topvrouwen die we hebben ontmoet. Dat geeft me moed vol te houden en ook altijd dicht bij jezelf te blijven.” Die oproep om je te laten zien vindt gehoor bij de 22 deelneemsters. Bijna elk van hen heeft inmiddels een interview gegeven over de reis.

Foto bij
Boven: De Universiteit van Reykjavik onderzoekt de effecten van de invoering van de Quotum wet. Sinds 2103 moet In elke directiekamer het aandeel van elke sekse minimaal 40% zijn. Rechts: Uit de eerste bevindingen van de Universiteit van Rekyjavik komt onder andere naar voren dat zowel de mannelijke als vrouwelijke directieleden na invoering van de wet de besluitvorming verbeterd vinden, en dat het ook een positief effect heeft op de corporate culture en het imago van de organisatie.
Foto bij

Vrouwenquotum: impopulair maar effectief

De Vos: “Je ziet is dat er in IJsland veel is bereikt met een impopulaire maatregel: het 40% vrouwenquotum voor managers bij beursgenoteerde bedrijven. Vrouwen wilden dat zelf ook helemaal niet. Maar het heeft wel in korte tijd een enorme en zichtbare verandering in de directiekamers teweeg gebracht. Daar kunnen we in Nederland een voorbeeld aan nemen.”

Vrouwen moeten meer werken om Nederland welvarend te houden

“In vergelijking met andere landen, zoals IJsland, hebben de lonen in Nederland de afgelopen eeuw hoog gelegen. In mijn perspectief heeft dat geleid tot de ‘luxe positie’ dat het loon van de man genoeg was om het gezin te onderhouden. De vrouw hoefde niet te werken en daardoor zijn het huishouden en de kinderen hier meer een vrouwelijk domein geworden dan elders,” analyseert Van Eck. “Ik denk dat we ons deze ‘luxe’ niet langer kunnen veroorloven. Om de vergrijzing op te vangen moet iedereen aan de bak, man en vrouw.

Je kunt zeggen dat het goed is voor kinderen als vrouwen thuiszitten; maar in IJsland wordt juist kinderopvang positief neergezet omdat kinderen daar leren en spelen met andere kinderen. En het is noodzakelijk dat vrouwen hier meer gaan werken, om Nederland happy en welvarend te houden voor diezelfde kinderen en toekomstige generaties. Dat is mijns inziens een zwaarwegend economisch  argument, waardoor het net zo goed voor mannen urgent wordt dat we de scheefgroei gaan wegwerken. Daarom denk ik dat het initiatief van de mannelijke boegbeelden, die een economisch argument neerzetten, heel goed gaat werken om iedereen in beweging te krijgen.”

Oproep

Heb jij een idee hoe we meer dames in onze directiekamers kunnen krijgen? Of lees je dit als man en wil jij de bühne op voor een betere balans op de werkvloer? Vind jij dat er ook een studiereis naar IJsland voor topmannen  moet komen? Laat het weten!

Foto bij
Boven: Marian van Eck, partner van arbeidsrecht advocaten LiberDock met Manon voor het 'Vikingschip' in de baai van Reykjavik. Rechts Tijdens de handelsmissie werd ook het parlement van IJsland bezocht. Waar we in gesprek gingen met Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, voormalige minister van onderwijs, wetenschap en cultuur. Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir vertelde over het belang van vrouwelijke rolmodellen en goede eerlijke verdeling van huishoudelijke en gezinstaken. Haar rolmodellen zijn Angela Merkel en de voormalige presidente van IJsland. Maar ook haar eigen man, die door ook zelf het huis te stofzuigen, aan zijn eigen dochters en aan zijn vrienden liet zien dat er geen verschil hoeft te zijn tussen mannen- en vrouwentaken.
Foto bij