Flyways, het werk op metrostation Noord, heeft de vogels van landelijk Noord als onderwerp. Kunstenaar Harmen Liemburg: “Het is geen droge vogelbio, er zit vaart in en humor en er zijn kleine verhaaltjes uit het leven van vogels in te ontdekken. Ik hoop op een glimlach bij de reiziger, op blikken die zich losmaken van het mobieltje en eens kijken naar wat er in de lucht te zien is.”
“Ik heb nog nooit zoiets ingewikkelds gemaakt”
Liemburg wil best vertellen over de totstandkoming van het werk (“de ontwerptekening was de meest ingewikkelde die ik ooit heb gemaakt”) maar liever praat hij over vogels. In de 21 jaar dat hij werkte in Noord, ging hij vaak op de racefiets de polder in. Als grafisch ontwerper is de kluut een van zijn favoriete vogels. “Het zwartwitte verendek en die karakteristiek opkrullende snavel, prachtig!” Graag zou hij de roerdomp in het echt zien, “maar dat is een goede verstopper”.
Reizigers als vogels
Liemburg werd gevraagd om mee te dingen naar het kunstwerk op station Noord op basis van zijn grafische stijl en omdat hij eerder kunst met architectuur heeft gecombineerd met een bezeefdrukte glazen gevel van een zwembad. Het thema had hij al vrij snel, omdat hij van vogels houdt en de parallel zag van het vogelleven met de bewegingen van de verschillende typen reizigers. “Vogels die in de winter uit het noorden komen, die Noord aandoen op de vogeltrek, die hier in de zomer komen om te broeden en de ‘standvogels’, ofwel de locals die hier het hele jaar leven.”
Vragen, vragen en nog meer vragen
“Ik wist wat ik ging maken, maar nog niet hoe. Voor mijn presentatie heb ik daarom mijn ontwerp voor het zwembad op de vloer geprojecteerd.” Er was de vraag van het materiaal, van hoe het ontwerp op de perronvloer te krijgen. Er gelden veiligheids- en duurzaamheidseisen. De vloer mocht niet glad worden en moest tientallen jaren mee kunnen. Er was de inhoudelijke vraag, welke vogelsoorten leven in Noord, welke doen Noord aan, hoe ziet hun leven eruit? Er waren tekentechnische vragen, wat wordt de lijndikte en wat betekent dat voor de soorten vogels die je kunt afbeelden? Ook de schaalgrootte speelde mee. “In mijn eerste papieren ontwerp bleek ik er totaal naast te zitten met de verhouding tussen de vloer, de reizigers en de vogels. De vogels waren veel te groot.” Liemburg kan er smakelijk om lachen.
Terug naar de tekentafel
“Tijdens het bouwproces van het station is de vloer – mijn canvas – een paar keer aangepast. Ik had mij helemaal ingesteld op het grote centrale plein in het midden. Daar bleken later de roltrappen te komen. Ook was in eerste instantie nog geen ruimte gereserveerd voor de markeringen voor blinden en slechtzienden. Er werd aan de vloer geknabbeld en ik kwam er even niet zo goed uit met het ontwerp.” Liemburg heeft zich toen in de bibliotheek van Naturalis opgesloten en kasten vol vogelboeken doorgenomen. “Prachtig bronmateriaal. Opeens was daar een schutblad, met vogels in verschillende houdingen die in een ovaal waren geplaatst. Het kwartje viel, ik ging mijn vogels in een circulair ontwerp rondom de roltrappen plaatsen! Dat trok mijn proces weer vlot.”
Tegels als materiaal
Met een bezoek aan Mosa, de Maastrichtse keramiekproducent die alle tegels voor de Noord/Zuidlijn maakt, kwam Liemburg tot de keuze van het materiaal. Diezelfde tegel, in de donkere standaarduitvoering, gecombineerd met een lichtere tegel. “Dat dit materiaal heel scherp te snijden is, gaf de doorslag. Deze tegels hadden immers alle testen voor de Noord/Zuidlijn al doorstaan.”
Aanstekelijk
De soorten zijn gekozen op basis van research, met gegevens van de lokale vogelwerkgroep, de stadsecoloog, de stichting Onderzoek Vogels Nederland en de atlas van broedvogels van Noord-Holland. “Je ziet de cyclus van een vogelleven door de seizoenen, met parende vogels, een ei, een kuiken dat uit het ei komt losjes verwerkt in het ontwerp. Ik hoop mensen aan te steken met mijn enthousiasme voor vogels. Stap op de fiets of ga eens wandelen in de polder, stel je open voor wat er buiten te zien is!”
Openingsfeest
Het openingsfeest voor Flyways was onderdeel van de onthulling van drie kunstwerken van de Noord/Zuidlijn. “Het was een leuke mix van genodigden van de drie kunstenaars. Die middag heb ik op het station via grote speakers geluiden van de gierzwaluw, ganzen en de roerdomp laten horen, wat onder de kap fantastisch werkte. Van mij mag dat elke dag!”