‘Hoe kunnen we mannen het beste inspireren om in actie te komen voor gendergelijkheid?’ Al dertig jaar lang stort Jens van Tricht, idealist, anarchist en feminist zich op het thema ‘mannen en mannelijkheid’. Daarin ligt volgens hem een deel van het probleem, maar ook een deel van de oplossing. Recent schoof de schrijver van het boek ‘Waarom feminisme goed is voor mannen’ als tafelheer aan tijdens een gesprek over genderongelijkheid in het Nederlandse bedrijfsleven…
“De emancipatie is voltooid!”, riep minister Aart Jan De Geus in 2003. De laatste rafelrandjes moesten we in goed overleg maar met elkaar afstemmen aan de keukentafel. Deze uitspraak inspireerde Van Tricht tot het organiseren van een reeks keukentafelgesprekken en dialoogbijeenkomsten over het thema. Verder richtte hij Emancipator op, een organisatie voor mannen en emancipatie, schreef hij het boek ‘Waarom feminisme goed is voor mannen’ en is in Europa actief als coördinator van de wereldwijde MenEngage Alliantie.
Volgens Van Tricht zijn rechtvaardige genderverhoudingen onhaalbaar als mannen daar niet een actieve bijdrage aan leveren. “Ik geloof dat we feminisme nodig hebben voor een betere wereld. En ik geloof dat mannen feminisme nodig hebben voor een beter leven. Ik spreek wel vaker voor een groep HR-mensen, maar dat dit thema tijdens een meeting voor het vertegenwoordigers van het bedrijfsleven expliciet op de agenda staat is toch vrij uniek.”
De bijeenkomst waar Van Tricht over spreekt vond dit jaar medio februari plaats in Utrecht en werd georganiseerd door de topvrouwen Anja de Vos-Biemans, Regiodirecteur bij KPN, Bianca Leemkuil, Manager International Development van de Rijksdienst voor Ondernemen (RVO) en eigenaar communicatiebureau Manon Raats. Het idee om actief met het onderwerp gendergelijkheid aan de slag te gaan, ontstond een jaar geleden tijdens een handelsmissie naar IJsland die georganiseerd werd door het vrouwennetwerk van VNO-NCW in samenwerking met het bureau Handelsroute.
Op weg naar huis bleven er bij Van Tricht twee dingen in zijn hoofd hangen. “In de eerste plaats dat ik zoveel positieve reacties heb van mannen. Ik spreek uiteraard vaker over dit onderwerp en geef dan toch een vrij radicaal maatschappelijk perspectief mee. Uiteraard kies ik daar bewust voor, maar voor sommige mannen is dat toch echt nog een brug te ver. Dat resulteert niet zelden in een vrij schuchtere houding, maar daar merkte ik tijdens deze meeting niets van en dat vond ik bemoedigend.”
Victim blaming
Maar tegelijkertijd was Van Tricht ook best geschokt. “We doen alles wat goed is voor het bedrijf en de economie. Maar als het op individueel niveau aankomt, dan heerst in het bedrijfsleven vooral de neoliberale opvatting dat iemand die onderbetaald wordt daar vooral zelf schuld aan is. Dat het aan de onderbetaalde ligt en beslist niet aan de betaler. In mijn vakgebied noemen ze dat victim blaming, de schuld bij de onderdrukte neerleggen. Daar ligt volgens mij de kern van het probleem.”
Natuurlijk wordt er de laatste jaren ook aandacht geschonken aan zaken zoals purpose en waardecreatie. “De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het voor veel bedrijven gewoon niet meer is dan een marketing- of overlevingsstrategie. Maar gelukkig is het ook in veel gevallen oprecht. Met name hightechbedrijven zijn serieus bezig zaken als work-life balance en aandacht voor vrouwelijke carrièrelijnen, maar vaak kunnen ze ook niet anders omdat ook zij in competitie zijn voor het talent.”
De kern van het probleem komt volgens Van Tricht voort uit het neoliberale discours waarin iedereen in competitie is voor meer winst, meer groei en autonomie. “Dat is voornamelijk gestoeld op traditioneel mannelijke beelden en opvattingen zoals: ‘vecht jezelf maar in en het is je eigen schuld als je verliest’. Die mannelijkheid en de neoliberale opvattingen versterken elkaar enorm. Het draait alleen om werken, status en carrière. Maar het belangrijkste in ons leven – de zorg – bungelt ergens hopeloos onderaan het lijstje. Volgens mij is juist het bredere perspectief belangrijk. De zorg voor elkaar, voor de planeet, voor komende generaties en alles wat we echt nodig hebben.”
Uiteraard moet de schoorsteen in Huize Van Tricht ook roken. “Ik ben zelf ook ondernemer. Maar ik ervaar vaak een enorme kloof tussen ‘mijn vorm’ van ondernemerschap en die van andere bedrijven.” Volgens Jens kunnen de partijen aan beide zijden van de kloof juist veel van elkaar leren. “Als sociaal ondernemer moet ik mijn idealisme op een zakelijke manier verkopen. En voor veel bedrijven zou het goed zijn als zij hun zakelijke aanpak afstemmen op bepaalde idealistische inzichten. Een paar maanden geleden verzorgde ik een workshop voor een groep masculinity brand managers van Heineken. Toen ik na afloop vroeg wat ze nou eigenlijk van plan waren met de opgedane inzichten, gaven ze alle zestien aan dat zij direct met een specifiek inzicht aan de slag wilden gaan. Daarmee kunnen zij dus winst halen uit het perspectief dat ik hen kan bieden.”
Bijeenkomsten zoals die in Utrecht zijn volgens Van Tricht belangrijk. “Maar laten we vooral ook bescheiden blijven. Een maatschappelijke verandering vindt pas plaats als deze breed gedragen wordt. Voor mij was het een bijzondere bijeenkomst. Tachtig vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en meer dan de helft mannen. Niemand heeft ze gedwongen daar te verschijnen, dus daaruit maak ik op dat zij dit terdege een belangrijk onderwerp vinden. Daarom blijf ik, ook na dertig jaar, vol goede moed op de kansel staan, zaadjes planten, inspireren en dingen in beweging zetten.”